بررسی کارایی واکسن‌های کرونا | چند دوز از واکسن‌ها می‌توانند ایجاد ایمنی کنند؟

همشهری آنلاین-یکتا فراهانی: در خصوص اثربخشی واکسن پاستوکووک می‌توان به نتایج فاز سوم کارآزمایی این واکسن در ایران توجه کرد که روی ۲۴ هزار نفر آزمایش شده و نشان می‌دهد یک رژیم دو دوز در ۵۱ درصد شرکت کنندگان توانست از بیماری علامت دار پیشگیری کند. این رقم پس از سه دوز به ۷۱ درصد رسید.

چگونگی عملکرد واکسن پاستوکووک

واکسن پاستوکووک توانست در رژیم دو دوز ۷۷ درصد و سه دوز ۹۲ درصد به‌طور قطع از بستری شدن بیماران پیشگیری کند و در عین حال، یک رژیم دو دوز از ۷۸ درصد و رژیم سه دوز نیز از ۸۴ درصد موارد شدید بیماری جلوگیری به عمل آورده است.

پژوهشی نیز در مجلات معتبر پزشکی از نتایج کارآزمایی این واکسن توسط کوبا صورت گرفته که در آن خبر از اثربخشی ۹۲/۴ درصد به دنبال سه دوز داده است.

این مطالعه نشان می‌دهد در فاز سوم کارآزمایی، این واکسن توانسته به میزان ۷۱ درصد از بیماری علامت دار بکاهد.

نتایجی از مطالعات روی واکسن پاستوکووک پس از ورود به سبد واکسن‌های ایران در دنیای واقعی و غیرکارآزمایی در دست نیست. اما این نتایج شاید در کوبا بتواند گواهی از اثرگذاری قابل قبول برای این واکسن باشد؛ هر چند هنوز نیاز به مطالعه بیشتر و بررسی نتایج حاصل از دنیای واقعی یا همان واکسیناسیون‌های ملی کشورهای مصرف کننده سوبرانا (پاستوکووک) باشد.

این واکسن در کوبا، بخش اصلی رژیم واکسیناسیون را تشکیل می‌دهد و وضعیت امروز اپیدمی در کوبا می‌تواند یک نشانگر عملی خوب از نحوه عملکرد سوبرانا باشد که معادل ایرانی آن پاستوکووک است.

نتایج مطالعات بر واکسن پاستوکووک

از مطالعات بر واکسن پاستوکووک پس از ورود به سبد واکسن‌های ایران، در دنیای واقعی و غیرکارآزمایی نتایج زیادی در دست نیست. اما نتایج به دست آمده در کوبا شاید بتواند گواهی از اثرگذاری قابل قبول برای این واکسن باشد. هر چند هنوز نیاز به مطالعه بیشتر و بررسی نتایج واکسیناسیون‌های ملی کشورهای مصرف کننده سوبرانا (پاستوکووک) است.

این واکسن در کوبا بخش اصلی رژیم واکسیناسیون را تشکیل می‌دهد چون وضعیت امروز اپیدمی در کوبا می‌تواند نشان دهنده خوبی از نحوه عملکرد سوبرانا باشد که معادل ایرانی آن پاستوکووک است.

دوز بوستر

پیشنهاد سوبرانا به‌عنوان دوز بوستر جایگزین برای دیگر واکسن‌ها بیشتر بر مبنای ساختار و تکنولوژی ساخت واکسن و تئوری‌های علمی مرتبط با آن است. چون در حال حاضر مطالعه‌ای در مورد ترکیب آن با واکسن‌های دیگر وجود ندارد.

بنابراین پیشنهاد می‌شود ستاد ملی کرونا از فرصت ایجاد شده برای مصرف ترکیبی واکسن‌ها در ایران در قالب یک مطالعه کوهورت برای بررسی میزان اثرگذاری ترکیب انواع واکسن‌ها استفاده کند تا پیشنهاد ترکیب واکسن‌ها بر مبنای نتایج حاصل از پژوهش‌های خودی و معتبر باشد.

در حال حاضر بیشترین مطالعاتی که در این خصوص در جهان در دسترس است، متعلق به ترکیب آسترازنکا با واکسن‌های mRNA مثل فایزر و مادرنا در انگلستان و ترکیب انواع mRNA‌ها در آمریکاست. هرچند مطالعات پراکنده‌ای نیز از ترکیب اسپوتنیک با آسترازنکا (جمهوری آذربایجان) یا سینوفارم با فایزر (امارات) یا سینوفارم و سوبرانا (کوبا) هم در جریان است که نشان دهنده نتایج قابل قبول شده‌است.

بررسی واکسن‌های پروتئینی

دکتر سید محمد رضا هاشمیان، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و فوق تخصص مراقبت‌های ویژه درباره واکسن پاستوکووک می‌گوید:  «انیستیتو پاستور ایران به غیر از واکسن پاستوکووک که طی همکاری با انستیتو فینلای کوبا تولید کرده است مطالعات دیگری هم در ارتباط با پلت‌فرم‌های دیگر انجام می‌دهد.

 پاستوکوک واکسنی با پلت فرم پروتیینی است و شبیه واکسن نواواکس و یا سانوفی است. در کنار این پلت فرم، واکسن‌هایی با پلت فرم‌های دیگر نیز در دنیا استفاده می‌شود.

 مثلاً واکسن‌های سینوفارم، برکت، سینواک یا بهارات که پلت فرم ویروس غیر فعال شده دارندیا واکسن‌های فایزر و مدرنا که پلت فرم mRNA دارند.

 در کشور ما چند گروه از پژوهشگران روی این پلت فرم کار می‌کنند. مثلاً واکسن mRNA بیس شرکت سل تک فارمد که نتایج پیش بالینی آن در یک ژورنال معتبر چاپ شده ولی متأسفانه هنوز کارآزمایی‌های بالینی آن انجام نشده است

نتایج مطالعات پیش بالینی

به گفته دکتر هاشمیان، گروهی از پژوهشگران روی این پلت فرم کار می‌کنند. ولی هنوز نتایج مطالعات ثبت و چاپ نشده است. یکی از پلت فرم‌هایی که در دوران کرونا بسیار مورد استفاده قرار گرفت. پلتفرم وکتورپایه (vector-based) بر اساس آدنو ویروس بود.

 واکسن‌های اسپوتنیک وی و آسترازنکا و جانسون‌ اند جانسون و کانسینو چین از جمله این واکسن‌هاست. پژوهشگران انستیتو پاستور واکسنی به نام پاستوکواد را تولید کردند که بر اساس ادنو ویروس است.

اهمیت واکسن‌های استنشاقی

فوق تخصص مراقبت‌های ویژه می‌گوید مطالعات پیش بالینی واکسن پاستوکواد نیز موفقیت آمیز بوده و آنتی بادی‌های تولید شده توسط این واکسن بر واریانت‌های دلتا و ووهان و واریانت اصلی امیکرون نیز مؤثر گزارش شده داست.

 البته مطالعات بالینی هنوز شروع نشده است. اما امید می‌رود هر چه زودتر آغاز شود.

همچنین باید اهمیت ویژه‌ای به واکسن‌های استنشاقی با پلت فرم‌های متفاوت داده شود؛ چرا که تنها راه ممانعت از انتقال ویروس، استفاده از واکسن استنشاقی و ایجاد ایمنی در سیستم تنفسی و مخاطی افراد است.